Słuch fonematyczny (fonemowy) leży u podstawy rozumienia wypowiedzi ustnych, umożliwiając prawidłowy odbiór i różnicowanie dźwięków mowy, czyli prawidłową analizę i syntezę słuchową wyrazu (wypowiedzi). Analiza i synteza słuchowa stanowią mechanizm czytania i pisania, obejmują następujące umiejętności: wyodrębnianie zdań z potoku mowy, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach – w wyniku analizy słuchowej wyrazu dziecko potrafi podzielić go na sylaby np. kogut -> ko-gut, albo na głoski : kogut -> k-o-g-u-t, natomiast w wyniku syntezy potrafi scalić w układ słuchowy (wyraz) sylaby np. ko-gut -> kogut, albo głoski k-o-g-u-t -> kogut. Odpowiednio wykształcony słuch fonematyczny umożliwia również prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie (np. kosy-kozy, półka-bułka, bucik-budzik).

1. Rozpoznawanie dźwięków i szmerów – ( ćwiczenia przygotowawcze ) – zadaniem dziecka jest rozpoznanie zasłyszanych dźwięków.

• Rozpoznawanie głosów zwierząt – początkowo głosy zwierząt najbardziej znanych: np. psa, kota, krowy, kury, koguta, kaczki, potem głosy zwierząt, z którymi dzieci stykają się rzadziej, np.: kozy, osła, lwa, mewy, wrony.
• Odgadywanie odgłosów docierających zza parawanu albo z sąsiedniego pomieszczenia np.: odgłos przelewania wody, rozdzierania papieru, telefonu, przesuwania krzesła, upadku piłki, kluczy, itd.;
• Rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów: bębenek, pianino, skrzypce, gitara, cymbałki itp.,

2. Odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu

• Odtwarzanie przez dzieci rytmu przy pomocy wystukiwania patyczkiem o bębenek, cymbałki.
• Dobieranie rymów do podanego słowa np. jakie słowa rymują się ze słowem „mama” – dama, tama itp.
• Dokańczanie rymów – czytanie dziecku wierszyków rymowanych ( np. J. Tuwima „O panu Tralalińskim ) – dziecko ma dopowiedzieć rymy

3. Wyodrębnianie zdań w mowie, słów w zdaniach, głosek w słowach:

• Dziecko słucha krótkich wypowiedzi w postaci zdań prostych na temat obrazka np. To kotek. On pije mleko. Dziecko ma narysować tyle kresek, ile jest zdań.
• Układanie zdań przez dziecko na podstawie ilości patyczków / patyczki oznaczają słowa/np.I To Ola
  II Tam stoi Tomek
  III Cela ma małego brata
• Podział wyrazów na sylaby ( początkowo dwusylabowych, później trzy i więcej sylabowych ).
• Segregowanie obrazków według ilości sylab.
• Rozpoznawanie obrazków zaczynających się od tej samej sylaby.
• Rozpoznawanie obrazków kończących się tą samą sylabą
• Wymyślanie nazw przedmiotów rozpoczynających się na podaną sylabę ( – bu – buty, budzik, la- lampka, laska, sza- szafka, szalik itp. )
• Wymyślanie słów kończących się na określoną sylabę np. „ki” : wor – ki, san – ki, zabaw – ki.
• Wyróżnianie i wybrzmiewanie samogłosek i spółgłosek na początku wyrazu – „ co słyszysz na początku wyrazu ?” ( np. O-la, k-ot, l- ampka )
• Grupowanie obrazków, których nazwy zaczynają się daną głoską
• Tworzenie wyrazów na podstawie podanej głoski początkowej
• Wyodrębnianie końcowej głoski „co słyszysz na końcu wyrazu?” ( np. zup-a, aut-o, pomido-r )
• Sztafeta wyrazowa – podawanie lub wybieranie wśród obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna się taką głoską, jaką kończy się nazwa drugiego ( np. rak – kot – tor- rolka itp. )
• Składanie wyrazów z usłyszanych głosek ( mówimy dziecku p-o-l-e ono mówi pole)
• Podział wyrazów na głoski ( mówimy dziecku koło ono mówi k-o-ł-o )

Proponowana literatura:

• B. Sawa, „ Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”.
• red. A. Maurer, „Dźwięki mowy. Program kształtowania świadomości fonologicznej dla dzieci przedszkolnych i szkolnych”.
• B. Rocławski, „Nauka czytania i pisania”   

Artykuł pochodzi ze strony poradni PP w Rawiczu.